امتیاز جبری: هر امتیازی که از مجرای قوانین طبیعی و ساختمان تکوینی خود انسان به وجود بیاید و بر کنار از نظارت و سلطه شخصیت(اختیار) بوده باشد، آن امتیاز جبری است، مانند جذابیت نگاه در فرمانده و مدیر که در تسلیم ساختن افراد زیردست بسیار مؤثر است. فصاحت در سخنوری که مستند به تحمل مشقت و فراگیری قواعد ادبی نبوده باشد و مانند قدرت ها و مقام های موروثی و هر پدیده مفیدی که با آزادی و اختیار به دست نیامده باشد.

امتیاز تکاملی: بروز امتیازی که که مستند به سلطه و نظارت شخصیت است و از تعهد برین و احساس وظیفه انسانی ناشی گردد.

بنابراین، امتیازی که یک انسان بی نام و نشان اجتماعی، از روی شخصیت انسانی، یک بوته خار را از سر راه دور افتاده ای می کَند که به ندرت انسانی از آنجا عبور می کند، امتیاز تکاملی نامیده می شود.

وظیفه رسالت اشباع امتیازات جبری با امتیازات تکاملی است.

این نوع امتیاز است که ضرورت تعلیم و تربیت افراد را برای فراگیری و تحول واقعی از انسان به انسانیت گوشزد می کند.

شرح نهج البلاغه/علامه جعفری/صص 49و50.